Nowy minerał – borzęckit
Rafał Siuda z Wydziału Geologii wraz z Łukaszem Kruszewskim z Instytutu Nauk Geologicznych PAN i Travisem Oldsem z Section of Minerals and Earth Sciences, Carnegie Museum of Natural History w Pittsburgu (USA) opisali nowy minerał – borzęckit Pb(UO2)3(SeO3)2O2 · 3H2O.
W październiku bieżącego roku Komisja do spraw Nowych Minerałów, Nazewnictwa i Klasyfikacji działająca przy Międzynarodowej Asocjacji Mineralogicznej zatwierdziła nowy minerał – borzęckit Pb(UO2)3(SeO3)2O2 · 3H2O. Minerał ten tworzy bardzo drobne, dochodzące do 10 μm wielkości cienkotabliczkowe kryształy. Tworzą one wachlarzowate lub promieniste agregaty o żółtej barwie. Niekiedy zrastają się one ze sobą pokrywając powierzchnię kilku mm2, dzięki czemu minerał ten (w przeciwieństwie do większości odkrywanych obecnie nowych minerałów) można bez trudu dostrzec gołym okiem. Skupienia borzęckitu narastają w szczelinach zwietrzałego uraninitu przerastającego się z clausthalitem i selenem rodzimym. Borzęckitowi towarzyszą zmienne ilości uranofanu, trögerytu i foumaierytu.
Okaz, na podstawie którego opisano borzęckit, pochodzi z niewielkiej wsi Miedzianka, położonej u podnóża Rudaw Janowickich na Dolnym Śląsku. W tutejszych kopalniach od XII wieku aż do połowy XIX wieku eksploatowano rudy miedzi, srebra, ołowiu, żelaza i uranu. Występująca tu mineralizacja rudna zawierająca okruszcowanie uranem związana jest z gorącymi roztworami pochodzącymi z granitoidowego masywu Karkonoszy. Roztwory te migrowały poza stygnący masyw karkonoski i wnikały w szczeliny przecinające skały metamorficzne stanowiące okrywę granitu. Z roztworów tych krystalizowały zróżnicowane paragenezy minerałów kruszcowych. Spośród nich jedną z najciekawszych jest nieskotemperaturowa parageneza złożona z uraninitu (UO2-3) i clausthalitu (PbSe). W wyniku późniejszych procesów wietrzenia minerały te ulegały rozkładowi. Utlenianie uranu zawartego w uraninicie prowadziło do uwalniania jonów uranylowych (UO2)2+. Produktem rozkładu clasuthalitu były jony Pb2+ oraz jon seleninowy (SeO3)2-. W sprzyjających warunkach geochemicznych produkty utleniania uraninitu i clausthalitu ulegały związaniu w nowym, nieznanym dotychczas nauce, minerale – borzęckicie Pb(UO2)3(SeO3)2O2 · 3H2O.
Nazwa minerału honoruje postać Roberta Borzęckiego (ur. 1964) znanego polskiego kolekcjonera minerałów i znawcę historii dolnośląskiego górnictwa kruszcowego. Robert Borzęcki jest współautorem wielu artykułów naukowych z dziedziny geologii i historii górnictwa. Jego kolekcja licząca kilka tysięcy okazów przez wiele lat była dostępna dla zwiedzających, zaś okazy w niej zgromadzone były chętnie udostępniane do badań mineralogicznych. Kilka lat temu część tej kolekcji została zakupiona przez Wydział Geologii i znajduje się w zbiorach mineralogicznych Katedry Geochemii, Mineralogii i Petrologii Wydziału Geologii UW. W 2005 roku Robert Borzęcki, w cegielnie Lipie Śląskie koło Lublińca na Górnym Śląsku znalazł kości pierwszego polskiego dinozaura.
Opisy do fotografii
Fot. 1. Kuliste agregaty borzęckitu złożone z cienkotabliczkowych kryształów (obraz z mikroskopu elektronowego).
Fot. 2. Żółte agregaty borzęckitu (szerokość pola widzenia 3 mm); fot. T. Oldsen.
Fot. 3. Zwietrzały uraninit pokryty przez żółte agregaty borzęckitu (wielkość okazu 4 cm).